استاندارد حسابداری شماره 15 حسابداری سرمایه‌گذاریها - بخش دوم
بهای تمام شده سرمایه‌گذاریها
20 . بهای تمام شده یک سرمایه‌گذاری، مخارج تحصیل آن، ازقبیل
کارمزد کارگزار، حق‌الزحمه‌ها و عوارض و مالیات را نیز دربر می‌گیرد
لیکن شامل مخارج مالی تحمل‌شده در رابطه با ایجاد تدریجی یک
سرمایه‌گذاری نیست. بهای تمام شده پرتفوی سرمایه‌گذاریها برمبنای
تک‌تک سرمایه‌گذاریهای آن تعیین می‌شود.
21 . اگر سرمایه‌گذاری کلاً یا جزئاً درمقابل مابه‌ازای غیرنقد
تحصیل شود، بهای تمام شده آن معادل ارزش منصفانه دارایی یا
اوراق بهاداری خواهد بود که به عنوان مابه‌ازا واگذار شده است.
لیکن هرگاه ارزش منصفانه سرمایه‌گذاری تحصیل شده با سهولت بیشتری
قابل تعیین باشد، مبلغ اخیر ممکن است در تعیین بهای تمام شده
سرمایه‌گذاری ملاک عمل قرار گیرد.
بهای تمام شده سرمایه‌گذاریها
20 . بهای تمام شده یک سرمایه‌گذاری، مخارج تحصیل آن، ازقبیل
کارمزد کارگزار، حق‌الزحمه‌ها و عوارض و مالیات را نیز دربر می‌گیرد
لیکن شامل مخارج مالی تحمل‌شده در رابطه با ایجاد تدریجی یک
سرمایه‌گذاری نیست. بهای تمام شده پرتفوی سرمایه‌گذاریها برمبنای
تک‌تک سرمایه‌گذاریهای آن تعیین می‌شود.
21 . اگر سرمایه‌گذاری کلاً یا جزئاً درمقابل مابه‌ازای غیرنقد
تحصیل شود، بهای تمام شده آن معادل ارزش منصفانه دارایی یا
اوراق بهاداری خواهد بود که به عنوان مابه‌ازا واگذار شده است.
لیکن هرگاه ارزش منصفانه سرمایه‌گذاری تحصیل شده با سهولت بیشتری
قابل تعیین باشد، مبلغ اخیر ممکن است در تعیین بهای تمام شده
سرمایه‌گذاری ملاک عمل قرار گیرد.
22 . نحوه تعیین بهای تمام‌شده حق تقدم خریداری شده مشابه
با خرید سهام است. همچنین چنانچه واحد تجاری در نتیجه افزایش
سرمایه واحد سرمایه‌پذیر صاحب حق تقدم شود وجوه پرداختی بابت سهام
جدید یا واگذاری مطالبات سود سهام نقدی از این بابت به بهای
تمام‌شده سرمایه‌گذاری اضافه می‌شود. در موارد بالا پس از حصول
اطمینان از دریافت سهام جدید به منظور تعیین مبلغ دفتری هر سهم،
جمع مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری قبلی و بهای تمام‌شده حق تقدم
تحصیل شده به کل سهام موجود از بابت سرمایه‌گذاری مربوط تسهیم
می‌شود.
23 . چنانچه سرمایه‌گذاری تحصیل شده دربرگیرنده حداقل سود
تضمین شده یا سود سهام تعلق گرفته و دریافت نشده باشد، بهای تمام
شده سرمایه‌گذاری عبارت از بهای خرید بعد از کسر هرگونه سود تعلق
گرفته و دریافت نشده خواهد بود.
24 . مبالغ سود تضمین شده، حق‌‌امتیاز و سود سهام حاصل از
سرمایه‌گذاری، بازده سرمایه‌گذاری است و عموماً درآمد تلقی می‌گردد.
با این حال در برخی شرایط، مثلاً، در مواردی که سود سهام عادی
شرکت سرمایه‌پذیر، از محل اندوخته‌ها یا سود انباشته مصوب پیش از
تحصیل سرمایه‌گذاری اعلام می‌شود این گونه مبالغ معرف بازیافت
بخشی از بهای تمام شده سرمایه‌گذاری است و درآمد محسوب نمی‌شود.
به بیان دیگر، بهای تمام شده سرمایه‌گذاری تنها هنگامی بابت سود
سهام دریافتی یا دریافتنی کاهش داده می‌شود که سود سهام مزبور
مازاد بر سهم شرکت سرمایه‌گذار از سودهای مصوب شرکت سرمایه‌پذیر پس
از تحصیل سرمایه‌گذاری باشد.
انعکاس به ارزش بازار
25 . استفاده از ارزش بازار در مورد سرمایه‌گذاری سریع‌المعامله
در بازار عملاً موجب می‌شود کلیه تغییرات در ارزش بازار سرمایه‌گذاری
در صورتهای عملکرد مالی شناسایی شود صرف‌نظر از اینکه سرمایه‌گذاری
به فروش رسیده یا نرسیده باشد. کاربرد این مبنای اندازه‌گیری در
تعیین مبلغ دفتری آن گروه از سرمایه‌گذاریهای سریع‌المعامله در
بازار که به عنوان داراییهای جاری طبقه‌بندی می‌شوند به دلایل زیر
مناسب است:
الف. نتیجه عملیات واحد تجاری بنحو مطلوب‌تری منعکس می‌شود چون
هرگونه افزایش در ارزش بازار سرمایه‌گذاری، به سبب مستند بودن به
دریافت وجه نقد و یا انتظار قریب به یقین به دریافت وجه نقد،
معرف سود تحقق یافته دوره است. مضافاً این مبنا ارزیابی بهتری از
عملکرد مدیریت فراهم می‌کند.
ب . از نقطه‌نظر واقعیت اقتصادی و یکنواختی عمل، عینی‌ترین
ابزار برای اندازه‌گیری تأثیر مالی تصمیمات مربوط به خرید، فروش و
نگهداری سهام طی دوره است. اگرچه سود یا زیان ممکن است در تاریخ
ترازنامه متبلور نشده باشد، لیکن واقعیت اقتصادی این است که
مدیریت از طریق فروش سرمایه‌گذاری، توانایی تبلور آنها را داشته
لیکن به‌عمد چنین نخواسته است.
ج . دستکاری نتیجه عملیات توسط مدیریت واحد تجاری از طریق انتخاب زمان فروش سرمایه‌گذاری ناممکن می‌شود.
د . ارزش بازار خاصه‌ای از دارایی است که برای مدیریت واحد
تجاری و سایر استفاده‌کنندگان صورتهای مالی بیشترین اهمیت را دارد.
افزون بر این، استفاده از این روش اشکال در اندازه‌گیری اقلام
مشابه با قیمتهای متفاوت را که تنها به‌لحاظ خرید در زمانهای مختلف
ایجاد شده است، از بین می‌برد.
تعیین ارزش بازار اوراق سریع‌المعامله
26 . در عمل، در هر مقطع زمانی، دو قیمت برای ارزیابی اوراق
سریع‌المعامله به ارزش بازار وجود دارد. اول: قیمت ” پیشنهاد خرید“
است که انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری به آن قیمت واگذار شود و دوم:
قیمت ” پیشنهاد فروش“ است که انتظار می‌رود یک سرمایه‌گذار برای
تحصیل سرمایه‌گذاری بپردازد. قیمت سومی که می‌تواند برای مقاصد
ارزیابی بکار گرفته شود، قیمت میانگین بازار، یعنی میانگین قیمت ”
پیشنهاد خرید “ و ” پیشنهاد فروش “ است. در عمل، تفاوت بین دو قیمت
مزبور در مورد یک سرمایه‌گذاری سریع‌المعامله در بازار نسبتاً کم
است. درنتیجه در این استاندارد قیمت خاصی تجویز نمی‌شود. واحدهای
تجاری، قیمت متناسب با شرایط خاص خود را انتخاب می‌کنند. برای
بیشتر واحدهای تجاری، قیمت صحیح در تئوری، قیمت پیشنهاد خرید است
لیکن در عمل قیمت میانگین نیز قابل قبول است. به‌هرحال هرمبنایی
که انتخاب شود به‌طور یکنواخت اعمال خواهد شد. قیمتهای تاریخ
ترازنامه را می‌توان از طریق یک کارگزار رسمی و یا از طریق بورس
اوراق بهادار کسب نمود. ارزش بازار پرتفوی سرمایه‌گذاری براساس تک
تک سرمایه‌گذاریها محاسبه می‌شود.
27 . باید توجه داشت که قیمت اعلام شده بازار قیمتی میانگین
است و اغلب مبتنی‌بر حجم معینی از معاملات است. بنابر این ممکن
است راهنمای قابل اتکایی برای استفاده توسط واحد تجاری در شرایط
خاص آن نباشد. این امر بویژه هنگامی مصداق دارد که سرمایه‌گذار،
بیش از اندازه معمول از یک سرمایه‌گذاری را در اختیار داشته باشد.
در چنین شرایطی واگذاری کل سرمایه‌گذاری بدون تغییر در قیمت
امکان‌پذیر نیست و بنابراین قیمت مزبور باید درحدی تعدیل شود که
درآمد قابل شناسایی در تاریخ ترازنامه به‌نحوی اتکاپذیر قابل
اندازه‌گیری باشد. البته نحوه معمول واگذاری توسط واحد تجاری
(به‌صورت یکجا یا بخش بخش) باید در روال فعالیت عادی آن در نظر
گرفته شود.
28 . در شرایطی که واگذاری اجباری باشد، قیمت مؤثر ممکن است
بنحو قابل ملاحظه‌ای کمتر از قیمت اعلام شده بازار باشد. همچنین
حجم سهام موجود در بازار برای معامله نیز عامل مهمی در تعیین قیمت
بازار است. دراین شرایط باید مراتب فوق در تعیین قیمت بازار مورد
توجه خاص قرار گیرد.
مبلغ دفتری سرمایه‌گذاریها
29 . سرمایه‌گذاری سریع‌المعامله در بازار هرگاه به عنوان دارایی
جاری نگهداری شود باید در ترازنامه به یکی از دو روش زیر منعکس
شود:
الف . ارزش بازار، یا
ب . اقل بهای تمام‌شده و خالص ارزش فروش.
30 . چنانچه ماهیت و میزان سرمایه‌گذاری به گونه‌ای باشد که
جذب آن توسط بازار، بدون تأثیر با اهمیت در نرخ بازار آن، ممکن
نباشد، قیمت جاری بازار باید طوری تعدیل شود که منعکس‌کننده عوایدی
باشد که واحد تجاری به طور واقع بینانه، انتظار کسب آن را درصورت
واگذاری سرمایه‌گذاری در روال عادی فعالیت تجاری داشته باشد.
31 . سایر سرمایه‌گذاریهایی که تحت عنوان دارایی جاری
طبقه‌بندی می‌شود، باید در ترازنامه به یکی از دو روش زیر منعکس
شود:
الف. اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش، یا
ب . خالص ارزش فروش.
32 . استفاده از ارزشهای جاری تا میزانی که با خصوصیات
اتکاپذیری و ملاحظات منفعت و هزینه سازگار باشد، موجب می‌گردد
اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی برای استفاده‌کنندگان، در
راستای ارزیابی وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد تجاری مفید واقع
شود. بدین‌لحاظ و باتوجه به دلایل ذکر شده در بند 25، سرمایه‌گذاری
سریع‌المعامله در بازار را که به عنوان دارایی جاری نگهداری می‌شود
می‌توان به ارزش بازار آن در ترازنامه منعکس کرد و هرگونه افزایش
یا کاهش در ارزش آن طی دوره را به عنوان بخشی از نتایج عملیات
واحد تجاری در صورت سود و زیان شناسایی شود. رویه مجاز دیگر، انعکاس
سرمایه‌گذاریهای مزبور به اقل بهای تمام‌شده و خالص ارزش فروش در
ترازنامه است.
33 . سایر سرمایه‌گذاریهای جاری (غیر از سریع‌المعامله در بازار)
به اقل بهای تمام شده اولیه وخالص ارزش فروش در ترازنامه‌منعکس
می‌شود. این سرمایه‌گذاریها، معمولاً به بهای تمام شده انعکاس
می‌یابد مگر در مواردی که کاهش در ارزش سرمایه‌گذاری قابل تشخیص
باشد. رویه مجاز دیگر، استفاده از خالص ارزش فروش است هنگامی که
مبلغ آن به گونه‌ای اتکاپذیر قابل اندازه‌گیری باشد. اگر رویه اخیر
انتخاب شود، هرگونه افزایش و کاهش مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری به
عنوان درآمد یا هزینه سرمایه‌گذاریها در زمره فعالیتهای عادی در
صورت سود و زیان شناسایی می‌شود.
34 . سرمایه‌گذاریهایی که تحت عنوان دارایی غیرجاری طبقه‌بندی می‌شود باید در ترازنامه به یکی از روشهای زیر منعکس شود:
الف. بهای تمام شده پس از کسر هرگونه ذخیره کاهش دائمی در ارزش.
ب . مبلغ تجدید ارزیابی به عنوان یک نحوه عمل مجاز جایگزین.
درصورت انعکاس به مبلغ تجدید ارزیابی، مطابق استاندارد
حسابداری شماره 11 با عنوان ” حسابداری داراییهای ثابت مشهود“ عمل
می‌شود با این تفاوت که دوره تناوب تجدید ارزیابی یک سال خواهد
بود.
35 . از آنجا که سرمایه‌گذاریهای بلندمدت برای مدت طولانی
نگهداری می‌شوند، ارزش بازار آنها از نظر مربوط بودن به اندازه‌گیری
سود و زیان دوره، اهمیت چندانی ندارد زیرا که مدیریت واحد تجاری
قصد و یا توان آن را ندارد که این ارزش را از طریق فروش آنها
متبلور سازد. به این دلیل، سرمایه‌گذاریهای بلندمدت به بهای تمام
شده، پس از کسر ذخیره کاهش دائمی در ارزش آن، انعکاس می‌یابد. در
نحوه عمل مجاز جایگزین، این سرمایه‌گذاریها را می‌توان براساس مبلغ
تجدید ارزیابی آنها منعکس نمود. اگر این رویه انتخاب شود، احتساب هر
گونه افزایش در ارزش به عنوان درآمد تحقق یافته دوره مناسب نیست.
درعوض، مبلغ هرگونه افزایش به عنوان مازاد تجدید ارزیابی تلقی
می‌شود و در سرفصل حقوق صاحبان سهام انعکاس می‌یابد. درصورت انعکاس
به مبلغ تجدید ارزیابی، طبق استاندارد حسابداری شماره 11 با عنوان
حسابداری داراییهای ثابت مشهود عمل می‌شود با این تفاوت که در مورد
تناوب تجدید ارزیابی مفاد بند 34 ملاک عمل قرار می‌گیرد.
36 . چنانچه مدیریت واحد تجاری، سرمایه‌گذاریهای بلندمدت را به
مبلغ تجدید ارزیابی منعکس کند، این ارزیابی باید همه ساله انجام
شود. بدین‌معنی که واحدهای تجاری مجاز نیستند سرمایه‌گذاریهای
بلندمدت را به مبلغی که نه معرف ارزش جاری و نه معرف بهای
تمام شده است، منعکس کنند. این امر منعکس‌کننده این نظریه است
که به غیر از بهای تمام شده اولیه، تنها ارزش مربوط و معنی‌دار
برای استفاده‌کنندگان صورتهای مالی، ارزش جاری است.
37 . چنانچه یک ” سرمایه‌گذاری سریع المعامله در بازار“ به
عنوان دارایی غیرجاری نگهداری شود، چون واحد تجاری در واگذاری آن
محدودیت دارد یا تمایلی به واگذاری آن ندارد تا افزایش در ارزش آن
در عمل متبلور شود، تلقی هرگونه افزایش در ارزش بازار آن به عنوان
تحقق یافته، مناسب نیست و درنتیجه نباید این تغییرات را در صورت
سود و زیان منعکس کرد.
38 . مبلغ کل سرمایه‌گذاریهای سریع‌المعامله که به عنوان
دارایی جاری نگهداری می‌شود باید بر مبنای مجموعه (پرتفوی)
سرمایه‌گذاریهای مزبور تعیین شود. مبلغ کل سرمایه‌گذاریهای بلندمدت
و سایر سرمایه‌گذاریهای جاری، عبارت ازجمع مبلغ دفتری تک تک
سرمایه‌گذاریهای مربوط است که جداگانه تعیین می‌شود.
هر
چیزی تو دنیا برای خودش بهایی دارد بهای این وبلاگ اجباری نیست ولی خیلی
بی انصافیه اگه نظراتتون را در رابطه با این مطلب یا در باره وبلاگ ابراز
نکنید وعده ی ما قسمت نظرات
