مدیریت ریسک تقلب و بهبود پذیری سازمان

همه سازمان ها در معرض رسک های تقلب قرار دارند . این ریسکی است که ، نه در نظریه نه در عمل ، صفر مطلق ندارد . تاکنون به دفعات خوانده ایم و شنیده ایم که تقلب های بزرگ به سقوط سازمان های غول آسا ، زیان های سرمایه گذاری هنگفت و انبوه ، هزینه حقوقی قابل ملاحظه ، دستگیری و حبس افراد مهم ، و فرسایش و کاهش اعتماد به بازارهای سرمایه انجامیده اند . بی تردید رفتارهای متقلبانه ای که تاکنون توسط مدیران و مجریان عالی رتبه ی سازمان ها رخ داده اند بر نیک نامی ها ، نمانام ها و تصاویر بسیاری از سازمان ها در سراسر جهان تاثیر گذارده اند و آن ها را ویران و تخریب کرده اند . این کم ترین جریمه ای است که جامعه برای تقلب می پردازد .

 در سراسر جهان ، وضع قوانین و مثررات ، مثل قانون فساد مالی خارجی 1977 در آمریکا ، میثاق نامه ی سازمان همکاری و توسعه ضد رشوه 1977 ، قانون ساربنز آکسلی 2002 در آمریکا و بسیاری از قوانین دیگر مسئولیت مدیران در برابر مدیریت ریسک تقلب را افزایش داده است .

واکنش ها به رسوایی های اخیر شرکت های سهامی باعث شده است عموم و ذینفعان از سازمان انتظار داشته باشند نگرش عدم تحمل تقلب را بپذیرند و آن را وجهه ی همت خود برای مبارزه با ریسک تقلب قرار دهند . اصول راهبری سالم اقتضا می کند هیات های مدیره ی سازمان ها یا ارگان های نظارتی همتای آن ها  مانند هیات های عامل یا شوراهای عالی از رفنار اختلافی کاملا سطح بالا و درست در سازمان ها اطمینان به دست دهند صرف نظر از اینکه  شخصیت حقوقی شان عمومی ، خصوصی ، دولتی یا غیر انتفاعی باشد یا صرف نظر از این که در چه اندازه یا چه صنعتی قرار داشته باشند .

واکنش ها به رسوایی های اخیر شرکت های سهامی باعث شده است عموم و ذینفعان از سازمان انتظار داشته باشند نگرش عدم تحمل تقلب را بپذیرند و آن را وجهه ی همت خود برای مبارزه با ریسک تقلب قرار دهند . اصول راهبری سالم اقتضا می کند هیات های مدیره ی سازمان ها یا ارگان های نظارتی همتای آن ها  مانند هیات های عامل یا شوراهای عالی از رفنار اختلافی کاملا سطح بالا و درست در سازمان ها اطمینان به دست دهند صرف نظر از اینکه  شخصیت حقوقی شان عمومی ، خصوصی ، دولتی یا غیر انتفاعی باشد یا صرف نظر از این که در چه اندازه یا چه صنعتی قرار داشته باشند .
 نقش هیات مدیره بسیار پر اهمیت است ، چون تاریخ تقلب حاکی است بیشتر تقلب های بزرگ را مدیران ارشد با همدستی دیگر کارکنان مرتکب شده اند .

برخورد هشیارانه با موارد تقلب در یک سازمان ، علائم روشنی را از نگرش هیات مدیره و مدیران به ریسک های تقلب و تحمل ریسک تقلب سازمان به عموم ، ذینفعان ، ضابطه گذاران و مقررات گذاران می دهد .

علاوه بر هیات مدیره ، کارکنان در همه سطوح نسبت به ریسک تقلب مسئولیت دارند . به ویژه از آن ها انتظار می رود تبیین کنند که چگونه سازمان به ظوابط و نیز دقت نظر عموم و ذینفعان نسبت به ریسک تقلب واکنش نشان می دهد ؛ چه نوع برنامه ی کدیریت ریسک را برقرار کرده است ، چگونه ریسک تقلب را تعریف و تحدید می کند ، چه کاری را لازم است برای پیش گیری تقلب ، یا دست کم کشف زودهنگام آن انجام دهد و چه فرآیندی را باید برای  وارسی تقلب و اتخاذ اقدامات اصلاحی برقرار کند .

 بنابراین مدیریت ریسک تقلب یک تلاش جمعی است که همه را در سازمان از جمله ناظران ( هیات مدیره ) ، مجریان ( گروه مدیران ) و کارکنان و گواهی کنندگان ( حسابرسان داخلی و مستقل ) درگیر می کند .

نکته درخور اهمیت این است که بدانیم ریسک تقلب هیچ گاه صفر نمی شود و هیچ سازمان یا فردی در برابر آن مصون نیست . بنابر بعضی پژوهش ها ریسک تقلب روز به روز بزرگ تر می شود و در آینده ی نزدیک دغدغه ی اصلی همه ی سازمان ها خواهد شد . از این رو ، در آینده ای که ریسک ها تقلب هر روز بیش از پیش افزایش می یابد سازمان هایی شانس بقا و وام بیشتر خواهند داشت که اندازه ی بهبود پذیری آن ها در برابر ریسک های تقلب بزرگ باشد .

بهبود پذیری سازمانی به معنی شناسایی ریسک های پیش روی سازمان و صورت بندی راهبردهایی برای مدیریت اثر بخش ریسک ها است . در روانشناسی بهبود پذیری به ظرفیت مثبت افراد برای برآمدن از عهده ی فشارهای روانی و مصیبت گفته می شود . به همین قیاس می توان گفت بهبود پذیری سازمانی قابلیت سازمان ها را برایمدیریت و مهار ریسک های تقلب بازنمایی می کند . سازمان هایی می توانند در برابر ریسک تقلب از بهبود پذیری کامل برخوردار باشند که راهبرد و برنامه های مدیریت ریسک تقلب پیوسته ای را داشته باشند و هیات مدیره و تمام کارکنان مقابله با تقلب را مسئولیت فرد فرد خود بدانند .

پرسش این است با توجه به شکاف ها و حفره های قانونی و مقرراتی در کشور ما به ویژه ساختار سنتی و کهنه ی سامانه راهبری سازمانی ، اندازه بهبود پذیری سازمانی در سازمان های ایرانی چقدر است ؟ افزون بر این آیا سازمانی را می شناسیم که بهبود پذیری بالایی در برابر ریسک تقلب داشته باشند ؟ هر قدر که اندازه بهبود پذیری سازمانی پائین باشد ریسک سقوط و ورشکستگی افزایش می یابد . زیرا ریسک تقلب می تواند توان مالی سازمان را زیر فشار و استرس خرد و نابود کند و سرانجام سازمان را به ورطه ی سقوط و ورشکستگی بکشاند .

منبع : انجمن حسابداران خبره