هزینه یابی محصولات مشترک و فرعی

در بسیاری از صنایع در یک فرآیند تولید ناگزیر دو یا چند محصول همزمان تولید می گردند. که آنها را محصولات مشترک می نامند.محصولات فرعی ، محصولاتی هستند که ارزش نسبی آنها کم بوده و همزمان با محصولاتی که دارای ارزش نسبتاً بالایی هستند تولید می گردد . محصولات پر ارزش را محصولات اصلی می نامند.به طور مثال در یک پالایشگاه ، نفت خام به محصولات متعددی مانند:بنزین ، نفت سفیدو نفت کوره می گردد . بنزین و نفت سفید را محصول اصلی و نفت کوره را محصول فرعی می نامند.

هزینه های مشترک : کلیه هزینه های منظور شده به حساب تولید در یک مرحله تا نقطه تفکیک محصولات را هزینه های مشترک می نامند.

ضایعات : معمولاً بخشی از مواد اولیه است که در فرآیند تولید ضایع و غیر قابل استفاده می شود این ضایعات فاقد ارزش بازار بوده .

قراضه : بخشی از مواد اولیه که در فرآیند تولید به محصول کامل تبدیل نگردیده ولی به نوعی قابل استفاده می باشند و دارای ارزش بازار بوده .

قبل از تسهیم هزینه های مشترک به محصولات باید درآمد حاصل از فروش محصول فرعی و قراضه از هزینه های مشترک کسر گردد.

برای تسهیم و تشخیص هزینه های مشترک به محصولات روشهای زیرموجود است:

1-    روش ارزش نسبی فروش در نقطه تفکیک محصولات

2-    روش ارزش خالص بازیافتنی

3-    روش نسبت کلی حاشیه فروش ناخالص

4-    روش مقداری

5-    روش میانگین بهای تمام شده یک واحد

6-    روش میانگین ضریب دار

 1-    روش ارزش نسبی فروش در نقطه تفکیک محصولات

طرفداران این روش استدلال می کنند که کالاهای که دارای ارزش بیشتری هستند باید از هزینه های مشترک نیز سهم بیشتری داشته باشند.

2-    روش ارزش خالص بازیافتنی

در بسیاری از صنایع محصولات مشترک پس از خارج شدن از نقطه تفکیک قابل فروش نمی باشند و نیاز به پردازش و عملیات تولیدی بیشتری دارند.

3-    روش نسبت کلی حاشیه فروش ناخالص

در این روش هزینه های مشترک به نسبت درصد کلی حاشیه فروش ناخالص بین محصولات تسهیم می گردد.

4-    روش مقداری

این روش هنگامی مناسب خواهد بود که محصولات تولید شده قابل تبدیل به یکی از واحد های اندازه گیری باشد و در غیر این صورت از روش های دیگر استفاده خواهد شد .

5-    روش میانگین بهای تمام شده یک واحد

در این روش بهای تمام شده میانگین برای کلیه محصولات تولید شده محاسبه می شود.این روش هنگامی مناسب خواهد بود که نتوانیم هزینه های مشترک را مستقیماً با محصولات به خصوصی ارتباط داد.

6-    روش میانگین ضریب دار

در این روش با توجه به مقدار مواد مصرف شده و کار انجام شده برای هر یک از محصولات ضرایبی برای مواد اولیه دستمزدو سربار تعیین می گردد.

حسابداری محصولات فرعی

تفاوت اساسی بین محصولات اصلی و فرعی به ارزش فروش محصولات دارد.به طور کلی روشهای مورد قبول هزینه یابی محصولات فرعی که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرند می توان در دو دسته به شرح ذیل طبقه بندی نمود:

الف)در دسته اول هیچ گونه از هزینه های مشترک به حساب محصول فرعی منظور نمی گردد ودرآمد حاصل از فروش محصولات فرعی تحت یکی از عناوین زیر در صورتحساب سود وزیان منظور می گردد.

1-    سایر درآمد

2-    کاهش در هزینه های تولید

3-    به عنوان فروش محصول فرعی

4-    کاهش در بهای تمام شده کالای فروش رفته محصولات اصلی

توضیح 1 : چنانچه در فروش محصولات فرعی هزینه های اداری و توزیع و فروش مربوط به فروش محصولات فرعی(مانند هزینه آگهی ،انبارداری و هزینه حمل به خارج و ..)به وجود آید ، هزینه های مربوط به محصولات فرعی از درآمد حاصل از فروش محصول فرعی کسر و باقیمانده درآمد مانند یکی از چهار حالت فوق عمل خواهدشد.

توضیح 2 : در بعضی مواقع ممکن است محصولات فرعی به عنوان مواد اولیه در سایر دوایر تولیدی مصرف شود و باعث صرفه جویی در خرید بعضی مواد مستقیم و یا غیر مستقیم گردد.که دراین صورت ارزش موادی که محصولات فرعی جایگزین آنها شده اند ارزیابی می گرددو سپس به حساب دایره تولید کننده محصول فرعی بستانکار می گردد.

ب) در دسته دوم قسمتی از هزینه های مشترک به حساب قیمت تمام شده محصول فرعی منظور خواهد شد و یک روش هزینه یابی داردو هزینه یابی معکوس است.

مثال: هزینه های بعد از نقطه تفکیک 42.000 و محصول فرعی جهت پردازش بیشتر به دایره بعد انتقال داده می شود.هزینه های اداری و توزیع و فروش محصول فرعی 4.000 سود مورد انتظار محصول فرعی 15% می باشد.

http://hesabdari-iran.mihanblog.com