صورت سود و زیان
15 . برای اینکه اطلاعات ارائه شده در صورت سود و زیان جهت
تصمیمگیریهای اقتصادی مفید واقع شود، باید اجزای صورت سود و زیان
طبق بند 58 استاندارد حسابداری شمـاره 1
با عنوان نحوه ارائه صورتهای مالی نشان داده شود. ارائه
جداگانه اقلام استثنایی و نتایج مربوط به عملیات متوقف شده نیز
ازجمله مواردی است که برمفیدبودن اطلاعات ارائه شده میافزاید.
اقلام استثنایی
16 . اقلام استثنایی باید در محاسبه سود یا زیان فعالیتهای عادی
منظور شود . مبلغ هر قلم استثنایی (منفرداً یا در صورت تشابه نوع،
در مجموع) باید به طور جداگانه و ترجیحاً در متن صورت سود و زیان
تحت سرفصل درآمد یا هزینه مربوط منعکس گردد . اعم از اینکه انعکاس
این اقلام در متن صورت سود و زیان یا در یادداشتهای توضیحی صورت
گیرد، این اقلام باید بهعنوان اقلام استثنایی قابل تشخیص باشد و
اینگونه تصریح گردد . شرح مناسبی در مورد هر یک از اقلام استثنایی
جهت درک ماهیت این اقلام ضروری است.
17. نمونه اقلامی که ممکن است درصورت با اهمیت بودن، استثنایی تلقی شود عبارت است از:
الف. زیانهای ناشی از بلایای طبیعی در مناطقی که وقوع آنها بهطور متناوب انتظار میرود،
ب . هزینههای اخراج دسته جمعی کارکنان شاغل در بخشهای فعال واحد تجاری،
ج . هزینههای تجدید سازمان،
د . به هزینه بردن داراییهای نامشهود خارج از فرایند استهلاک،
ﻫ . زیان انتقال صنایع مزاحم به خارج از محدوده شهرها، طبق مقررات جاری،
و . کمکهای بلاعوض غیرسرمایهای دریافتی و کمکهای بلاعوض پرداختی،
ز . سود یا زیان فروش داراییهای ثابت مشهود و سرمایهگذاریهای بلندمدت،
ح . سود یا زیان فروش یا توقف عملیات یک بخش از واحد تجاری،
ط . هزینههای غیرمعمول مربوط به مطالبات مشکوکالوصول و کاهش ارزش موجودی مواد و کالا،
ی . ذخیرههای غیرمعمول برای زیانهای ناشی از پیمانهای بلندمدت،
ک . وجوه مازاد ناشی از حل و فصل ادعای خسارت از شرکتهای بیمه،
ل . هزینههای جذب نشده ناشی از عدم دستیابی به ظرفیت معمول (عملی) مورد انتظار و ضایعات غیرعادی، و
م . سود یا زیان ناشی از حل و فصل دعاوی برله یا علیه شرکت.
عملیات متوقف شده
18 . در صورت توقف عملیات یک بخش از واحد تجاری لازم است نتایج
عملیات بخش متوقف شده ازجمله سود یا زیان حاصل از واگذاری آن بخش
به طور جداگانه در صورت سود و زیان منعکس شود. برای این منظور
درآمدها و هزینههای عملیاتی مربوط به بخش متوقف شده باید در
سرفصلهای مربوط و ترجیحاً در متن صورت سود و زیان به طور جداگانه
نمایش یابد. همچنین سود یا زیان حاصل از واگذاری بخش متوقف شده،
پس از تهاتر کلیه ذخایر مربوط به هزینههای غیر قابل بازیافت
عملیات توقف، باید پس از سود (زیان) عملیاتی در صورت سود و زیان
منعکس شود.
19 . گاه ممکن است یک واحد تجاری تصمیم بگیرد بخشی از عملیات
خود را که از سایر عملیات تجاری آن متمایز است متوقف کند. در چنین
مواردی لازم است برای تعهدات ناشی از این تصمیم (شامل کلیه
هزینههای مستقیم فروش یا خاتمه عملیات و هرگونه زیان عملیاتی تا
تاریخ فروش یا خاتمه عملیات) که از محل سودهای عملیاتی آتی آن
بخش یا سود حاصل از واگذاری داراییهای آن جبرانپذیر نباشد، ذخیرهای
در حسابها منظور شود. برای تعیین ذخایر یادشده، موضوعاتی از قبیل
موارد زیر مد نظر قرار میگیرد:
الف . هزینههای اخراج دسته جمعی کارکنان (پس از کسر کمکهای دولت از این بابت)،
ب . هزینههای مربوط به ادامه همکاری کارکنان اصلی طی دوره کاهش عملیات،
ج . زیانهای ناشی از فروش داراییها شامل هزینههای مستمر پیش بینی شده نظیر اجاره، عوارض و غیره،
د . مطالبات مشکوکالوصول و لاوصول ناشی از تصمیم به توقف عملیات،
ﻫ . هر گونه زیان ناشی از جرایم پیشبینیشده در قراردادها، و
و . سایر اقلام درآمد و هزینه ناشی از عملیات تجاری بخش مورد توقف تا زمان فروش یا خاتمه عملیات.
ایجاد ذخیره متکی بر این واقعیت است که تعهدات در زمانی ایجاد
میشود که واحد تجاری آشکارا متعهد به فروش یا خاتمه عملیات گردد.
شواهد این تعهد میتواند شامل اعلام رسمی برنامه توقف، شروع عملی
برنامه توقف یا سایر شرایطی باشد که به طور مؤثر واحد تجاری را
ناگزیر به تکمیل، فروش یا خاتمه عملیات کند. هر قرارداد الزامآوری
که بعد از پایان سال منعقد میشود، ممکن است شواهد اضافی در رابطه
با ارزش داراییها و تعهدات در تاریخ ترازنامه فراهم آورد. در مواردی
که قصد فروش وجود دارد، لیکن قرارداد الزامآور حقوقی منعقد نشده
باشد، تعهدی توسط واحد تجاری تقبل نشده است و در نتیجه نباید
ذخیرهای از بابت هزینههای مستقیم مربوط به فروش و نیز زیانهای
عملیاتی در نظر گرفته شود.
20 . فروش یا خاتمه عملیات در صورتی عملیات متوقف شده، محسوب
میشود که تأثیر با اهمیتی بر ماهیت و زمینة اصلی عملیات واحد
تجاری داشته باشد و معرف کاهش مهمی در امکانات عملیاتی ناشی از
خروج از بازاری خاص (اعم از تجاری یا جغرافیایی) یا کاهش عمده در
میزان فروش در بازارهای در حال تداوم آن باشد. ماهیت و زمینه
اصلی عملیات واحد تجاری عبارت از جایگاه محصولات و خدمات آن واحد
در بازارهای مربوط (شامل جنبههای کیفی و مکانی) است. برای مثال،
چنانچه شرکتی که به طور معمول در امر اداره مهمانخانههای کوچک
فعالیت دارد، اقدام به فروش مهمانخانهها و خرید هتلهای چند ستاره
کند، ضمن آنکه همچنان به فعالیت هتلداری مشغول است، ماهیت و
زمینه اصلی عملیات آن تغییر مییابد. حالت مشابه آن است که همان
شرکت با فروش هتلهای خود در یک کشور خارجی اقدام به خرید هتل در
ایران کند. فروش و جایگزینی منظم داراییهای عمده که به عنوان
بخشی از عملیات معمول و جهت نگهداشت پرتفوی داراییها انجام میشود،
نباید به عنوان توقف عملیات تلقی گردد. در مثال بالا، فروش هتل و
خرید هتل دیگر در همان بازار و یا مکانهای مشابه کلاً به عنوان
عملیات در حال تداوم طبقهبندی میشود. همچنین فروش یا خاتمه یک
بخش از عملیات واحد تجاری که اساساً به منظور دستیابی به بهسازی
تولید یا صرفهجویی در هزینه صورت گرفته، بخشی از عملیات در حال
تداوم آن محسوب میگردد.
21 . فروش یا خاتمه عملیات در صورتی عملیات متوقف شده محسوب
میشود که، داراییها، بدهیها، نتایج عملیات و فعالیتهای بخش مورد نظر
از نظر فیزیکی و عملیاتی و برای مقاصد گزارشگری، به روشنی قابل
تشخیص باشد. اگر نتایج مالی عملیات فروش رفته یا خاتمه یافته به
طور جداگانه از سوابق حسابداری قابل استخراج نباشد یا تا حد با
اهمیتی تنها ازطریق تخصیص درآمد یا هزینه قابل استخراج گردد، در آن
صورت بهعنوان عملیات متوقف شده طبقهبندی نمیشود. برای مثال
تعطیل یک کارگاه تولیدی که در بازار به طور جداگانه قیمت فروشی
برای محصول آن وجود ندارد، به عنوان عملیات متوقف شده تلقی
نمیشود.
22 . چنانچه عملیات توقف یک بخش از واحد تجاری حداکثر تا سه
ماه پس از تاریخ ترازنامه یا تاریخ تصویب صورتهای مالی، هر کدام
که کمتر باشد، تکمیل گردد، در این صورت عملیات آن بخش، در تاریخ
ترازنامه به عنوان عملیات متوقف شده تلقی و در صورت سود و زیان
تحت همین عنوان طبقهبندی میشود. در صورت عدم احراز شرایط یاد
شده، عملیات بخش مزبور در صورت سود و زیان سال جاری به عنوان
عملیات در حال تداوم منعکس میگردد.
23 . هرگاه با توجه به شرایط مندرج در بند 22، عملیات بخشی
که تصمیم به توقف آن اتخاذ شده است، در سال جاری به عنوان
عملیات متوقف شده تلقی نگردد، هزینه ناشی از وضع ذخایر مربوط به
عنوان عملیات در حال تداوم در صورت سود و زیان منعکس و در صورت با
اهمیت بودن با عنوان ” اقلام استثنایی“ طبقهبندی شود. در دوره
بعد، یعنی زمانی که عملیات مزبور در زمره عملیات متوقف شده قرار
میگیرد، هزینههای ذخایر مزبور باید در صورت سود و زیان، به تفکیک ”
ذخیره زیان عملیاتی“ و” ذخیره زیان غیر عملیاتی حاصل از فروش یا
خاتمه عملیات متوقف شده“، از زیان عملیاتی و زیان غیر عملیاتی
بخش متوقف شده کسر شود.
24 . در صورت توقف عملیات یک بخش از واحد تجاری، لازم است
نتایج عملیات آن بخش، ازجمله سود یا زیان حاصل از واگذاری آن به
طور مجزا در صورت سود و زیان منعکس شود. برای این منظور درآمدها و
هزینههای عملیات بخش متوقف شده در سرفصل مربوط و ترجیحاً در صورت
سود و زیان، جداگانه نمایش مییابد. همچنین سود یا زیان حاصل از
واگذاری بخش متوقف شده پس از تهاتر کلیه ذخایر انتقالی از سال
قبل در ارتباط با بخش متوقف شده، پس از سود (زیان) عملیاتی در
صورت سود و زیان منعکس میشود.
25 . علاوهبر موارد فوق، افشای موارد زیر در رابطه با توقف عملیات یک بخش واحد تجاری ضروری است:
الف. ماهیت و مشخصات عملیات متوقف شده،
ب . تاریخ مؤثر توقف عملیات برای مقاصد حسابداری، و
ج . نحوه توقف عملیات (فروش یا کنارگذاری).
اقلام غیرمترقبه
26 . سود یا زیان غیر مترقبه و مالیات مربوط باید به طور جداگانه
در صورت سود و زیان پس از سود یا زیان ناشی از فعالیتهای عادی نشان
داده شود. سهم سهامداران اقلیت از سود یا زیان غیر مترقبه نیز باید
زیر صورت سود و زیان تلفیقی افشا شود. ارائـه شرح مناسبی در
یادداشتهای توضیحی در مورد هریک از اقلام غیر مترقبه جهت درک
ماهیت این اقلام ضروری میباشد.
27 . طبقهبندی اقلام به عنوان غیرمترقبه به شرایط خاص هرمورد
بستگی دارد. به علت تفاوت در فعالیتهای عادی، آنچه برای یک واحد
تجاری غیر مترقبه است، لزوماً برای واحد تجاری دیگر غیرمترقبه
نیست. اقلام غیرمترقبه بسیار نادر است، زیرا مربوط به رویدادهایی
بسیار غیر معمول میباشد که خارج از فعالیتهای عادی واحد تجاری رخ
میدهد و انتظار نمیرود به طور مکرر یا منظم واقع شود. با توجه به
ملاحظات فوق، سودها یا زیانهای ناشی از مواردی از قبیل بلایای
طبیعی (مانند زلزله و سیل) و مصادره داراییها را در صورت با اهمیت
بودن، میتوان به عنوان مثالهایی از اقلام غیر مترقبه ذکر کرد.
28 . درآمدها و هزینههایی که منشأ آن رویداد غیرمترقبه واحدی
باشد، تشکیل دهنده یک قلم غیرمترقبه واحد است و باید ادغام شود و
به عنوان اقلام غیرمترقبه در صورت سود و زیان منظور گردد.
اثر مالیاتی اقلام غیرمترقبه
29 . اثر مالیاتی اقلام غیر مترقبه باید از طریق مقایسه مالیات
سود یا زیان ناشی از فعالیتهای عادی بدون احتساب اقلام غیر مترقبه
و مالیات سود یا زیان سال مالی (پس از اقلام غیر مترقبه) تعیین
گردد. هرگونه اضافه یا کسر مالیات ناشی از مقایسه فوق باید به
اقلام غیر مترقبه نسبت داده شود.
30 . روش یادشده در بند 29 تضمینکننده این امر است که در هر
سال محاسبه مالیات مربوط به سود یا زیان ناشی از فعالیتهای عادی
به وجود یا عدم وجود اقلام غیر مترقبه بستگی نداشته و ارقام
حاصلشده در هر دو حالت یکسان باشد.